E II

Qaraqalpaqsha (kaa)

Morfologiyalıq hám sintaksislik qásiyetleri

Kómekshi sóz, e

Leksikalıq mánileri

Tiykarǵı mánili sózden bolǵan bayanlawıshtı turaqlı etip, oǵan ótken máhállik máni beriw ushın yamasa bayanlawıshtıń mazmunın túrlendiriw ushın jumsalatuǵın kómekshi sóz, atawısh hal feyil sózlerden jasalǵan bayanlawıshlarǵa da ótken máhállik máni berip, olardıń bayanlawıshlıq xızmetin kúsheytip anıqlaytuǵın kómekshi feyillerdiń biri-e, buǵan betlew jalǵawları da jalǵana beredi. Máselen, edi, edik, ediń, eken, edim, emey, emes hám t. b. usı sıyaqlılar atawısh hal feyil sózlerdiń keynine qosılıp, dizbeklesip kelip, kómekshi feyillik wazıypanı atqarıp keledi. • Armiyaǵa sońǵı rette jigitlerdiń kóbisi ketken edi (T. Qayıpbergenov). Ash bolıp ta tur edik , jep alayıq (K. Sultanov). Eski táriyx erte tuwǵan el ediń , Qaytadan jańarıp kúldiń, Qońırat (I. Yusupov). Úlkenligi tabaldırıqtay, gúmistey jarqıraǵan, gil aq marqanı uslaǵan edik (K. Sultanov). Topar–topar maldan maǵan payda joq, Perzent eken adamzattıń miywesi («Máspátsha»). Ol zamanlarda tústi kim bolsa soǵan jorıta bermeydi eken («Qq. q. e.»). Bunıń urǵanı óziniń ósh alatuǵın adamı emes , basqa bir bala eken (Q. Ayımbetov). Ya sabaq tayarlaǵan emes , ya jumıs islegen emes (T. Qayıpbergenov). Jawın menen dawıl tınaremes (N. Dáwqaraev). Bul oy emey ne? ( J. Aymurzaev). ...bul kúneltiw emey ne?... (Ó. Xojaniyazov).

Derekler

1. QARAQALPAQ TILINIŃ TÚSINDIRME SÓZLIGI. Jeti tomlıq. Nókis, «Qaraqalpaqstan» baspası, 2023-jıl.